‘Landelijke rechtsgelijkheid voor studenten staat bij ons hoog in het vaandel’
Het Landelijk Overleg Examencommissies Lerarenopleidingen (LOEx) is een netwerkorganisatie waarin examencommissies van de lerarenopleidingen zijn verenigd. Ooit in het leven geroepen om de kwaliteit van de landelijke kennistoetsen te borgen, maar inmiddels doen ze meer. De Inspectie van het onderwijs benoemde LOEx als good practice in haar onderzoek naar het functioneren van examencommissies in 2015. Wat maakt dat ze dit predicaat hebben? Welke onderwerpen bespreken ze? Wat hebben ze allemaal bereikt? En wat is nog hun grootste wens? We vragen het aan voorzitter Liesbeth Zijlstra en Gerrit Beunk die vanuit het programmabureau 10voordeleraar is betrokken.
Wie of wat is het LOEx?
‘Het is een netwerkorganisatie op landelijk niveau waarin de examencommissies van pabo’s, tweedegraadslerarenopleidingen en vakmasters zijn verenigd. Het is opgericht in 2013 om in eerste instantie de kwaliteit van de landelijke kennistoetsen - die voor pabo en tweedegraadslerarenopleidingen zijn ontwikkeld - te borgen. De vakmasters zijn recenter ook aangesloten, mede onder invloed van het Bestuursakkoord Flexibilisering Lerarenopleidingen. De leden zijn in meerderheid voorzitters van examencommissies. De eindverantwoordelijkheid blijft bij de examencommissie van de eigen instelling. Maar omdat rechtsgelijkheid voor studenten van meet af aan ook landelijk hoog in ons vaandel staat, zijn we altijd op zoek naar mogelijkheden om elkaar daarin te versterken.’
“‘Op onze agenda staat altijd de borging van de toetskwaliteit om garant te kunnen staan voor de waarde van het diploma.’”
Welke onderwerpen bespreken jullie?
‘Het onderwerp borging toetskwaliteit in het kader van garant kunnen staan voor de waarde van het diploma staat altijd op de agenda. Dit jaar staan op de borgingsagenda: de aanwijzing van examinatoren, profiel examinatoren, vrijstellingenbeleid generiek en waardering van eerder verworven competenties. Het thema studentzaken over rechtsgelijkheid voor studenten staat ook altijd op de agenda. Verder is een structureel aandachtspunt de binding en deling onderling binnen LOEx. Deelnemers gaan in subgroepen actief aan de slag met een vraagstuk en leveren bij voorkeur een product op dat bruikbaar is voor meerdere of alle examencommissies.’
‘Tijdens de jaarlijkse tweedaagse agenderen we actuele vraagstukken rond de borging van toetskwaliteit. Denk bijvoorbeeld aan de rol van examencommissies bij programmatisch toetsen, leeruitkomsten, chatGPT, vrijstellingenbeleid en fraude. Daarvoor nodigen we ook altijd een deskundige uit. De Wet op hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek en eventuele wetswijzigingen die van invloed zijn op het werk van examencommissies krijgen ook ruim aandacht vanuit deskundig juridisch perspectief. Daarnaast benutten we de conferentie de laatste jaren om ook met de voorzitters van de verschillende directeurenoverleggen van gedachten te wisselen over landelijke beleidskwesties rond toetsing.’
Wat is de meerwaarde van LOEx?
‘De afgelopen jaren hebben we altijd geprobeerd alle relevante issues op te pakken. Dat heeft in veel gevallen geleid tot gezamenlijke afspraken, zoals harmonisatie vrijstellingenbeleid. We zijn allemaal vanuit onze eigen instelling betrokken bij LOEx en het mooie is dat we binnen LOEx onderwerpen kunnen uitdiepen die ons allemaal als examencommissie van een lerarenopleiding aangaan. Dat is uniek en zorgt voor een professionaliseringsslag die gaat over het functioneren van examencommissies in de context van het opleiden van leraren.’
“‘Ook in tijden van lerarentekort moeten we de wettelijke grenzen bewaken om garant te blijven staan voor de waarde van het diploma.’”
Hoe ervaren jullie jullie taak in deze tijd van lerarentekorten?
‘We zijn ons er zeer van bewust dat onze taak juist in deze tijd van grote lerarentekorten extra druk betekent. Het verlangt van examencommissies meer dan ooit dat ze de ruimte zoeken waar het kan in het kader van flexibilisering. Tegelijkertijd moeten we de wettelijke grenzen bewaken, omdat ze garant moeten kunnen blijven staan voor de waarde van het diploma. Dat vergt goede communicatie en afstemming. Begrip voor de verschillende rollen van de actoren binnen de instellingen en instellingsoverstijgend is daarbij essentieel.’
“‘Studenten moeten altijd kunnen rekenen op dezelfde kwaliteit en uitwisselbaarheid van eerder verworven competenties en/of vrijstellingen’”
Welke rol spelen jullie binnen de flexibilisering van de lerarenopleidingen?
‘De flexibilisering van de lerarenopleidingen is een uitdagend onderwerp. Van belang is dat we ons steeds bewust zijn van de rol van de verschillende actoren binnen deze beweging. De manier waarop je gezamenlijk doelen kunt behalen die voor alle instellingen interessant zijn. Tegelijkertijd moeten we rekening houden met de eigenheid van diezelfde instellingen. Vanuit het Bestuursakkoord Flexibilisering Lerarenopleidingen is de werkgroep EVC- en vrijstellingenbeleid sinds 2021 met deze ontwikkelingen aan de slag gegaan. In die werkgroep zijn wij sterk vertegenwoordigd. Wij willen ervoor zorgen dat studenten altijd kunnen rekenen op dezelfde kwaliteit en uitwisselbaarheid van eerder verworven competenties en/of vrijstellingen. Om dit te bereiken stemmen de hogescholen het beleid op elkaar af om onnodige verschillen te verkleinen.’
“‘Voor landelijke kwesties is onze rol voor betrokkenen steeds vanzelfsprekender geworden.’”
Hoe ziet het netwerk eruit waarin jullie je bevinden?
‘We hebben een aantal keer per jaar contact met de Raad voor Kwaliteitsborging Lerarenopleidingen om de kwaliteit van de toets en de resultaten te bespreken. Daarnaast onderhouden we contact met de landelijke opleidingsoverleggen. We hebben ook overleg met partijenen buiten de Vereniging Hogescholen. Denk bijvoorbeeld aan de Inspectie voor het onderwijs, NVAO, ministerie van OCW en LOShbo. Ook winnen we onafhankelijk juridisch advies in. Voor landelijke kwesties is onze rol voor betrokkenen steeds vanzelfsprekender geworden.’
En wat is jullie verbinding met het programma 10voordeleraar?
‘Het programmabureau 10voordeleraar ondersteunt ons bij het contact met de landelijke vakoverleggen daar waar gewenst. Daarnaast mogen wij gebruik maken van het extranet. Een lid van 10voordeleraar is doorgaans ook aanwezig bij de bijeenkomsten, zodat we rechtstreeks bepaalde issues ten aanzien van de landelijke kennistoetsen kunnen bespreken. Wij brengen ook altijd advies uit voor de tekst van de Regeling landelijke kennistoetsen lerarenopleidingen die elke instelling moet opnemen in de OER.’
Wat vinden jullie van jullie rol binnen LOEx?
Liesbeth: ‘Het samenwerken in dit mooie netwerk vind ik enorm inspirerend. We leren van elkaar, delen veel kennis met oog voor de verschillen en overeenkomsten tussen de instellingen. Intervisie is dan ook naast professionalisering en advisering een belangrijke pijler van onze samenwerking. De laatste jaren zijn er niet alleen leden bijgekomen, zoals de examencommissies van de vakmasters, maar hebben we ook nieuwe collega’s mogen verwelkomen die ons scherp houden. In mijn rol als voorzitter heb ik niet alleen met de leuke kanten te maken. Er gebeuren in de dynamiek ook wel eens minder leuke dingen, maar dat hoort er nu eenmaal bij. Je moet sterk in je schoenen staan waarbij je oog hebt voor ieders positie, zowel binnen als buiten LOEx.’
Gerrit: ‘Ik zat vanaf het begin als voorzitter van de examencommissie van de tweedegraadslerarenopleidingen van Driestar hogeschool in het LOEx. Inmiddels ben ik als contactpersoon vanuit de Vereniging Hogescholen en het programmabureau 10voordeleraar betrokken. Ik zie dat examencommissies hun steeds belangrijker geworden taak met enorm veel passie oppakken. Dat inspireert en tijdens de conferenties speelt naast die inspiratie de professionalisering van de leden van LOEx ook een belangrijke rol. Dit beeld strijdt soms met het beeld dat sommige mensen hebben bij de rol van examencommissies. Zij denken vaak dat examencommissies belemmeringen willen opwerpen. Dit terwijl wij juist het doel hebben om te borgen dat aanstaande leraren met de goede kwaliteiten onze leerlingen van morgen voorbereiden op een plek in de maatschappij. Net als het doel van alle opleiders.’
Waar zijn jullie als LOEx het meest trots op?
‘Dat het een goed functionerend netwerk is met ruimte voor professionalisering en kennisdeling van de eigen leden. Dat we op de kaart staan als landelijke gesprekspartner voor de lerarenopleidingen. En de enorme drive van de leden om de kwaliteit van de opleidingen te borgen. Al doet iedereen dat vanuit zijn eigen invalshoek; er is een enorme gezamenlijke verantwoordelijkheid voor kwaliteit. Dat is aan de ene kant de individuele verantwoordelijkheid van elke examencommissie en aan de andere kant de harmonisering in het nemen van besluiten.’
Wat is jullie grootste wens?
‘Onze grootste wens is dat ook in de toekomst lerarenopleidingen de vruchten kunnen blijven plukken van wat LOEx als borgende instantie instellingsoverstijgend en ondersteund vanuit de lerarenopleidingen heeft opgebouwd. Het zou mooi zijn als we dat in het kader van de doorlopende leerlijnen en de in het licht van het lerarentekort steeds sterker gevoelde noodzaak van instellingsoverstijgende samenwerking ook kunnen gaan doen met bijvoorbeeld ALO’s en AD’s.’
Wie zijn vertegenwoordigd?
Inmiddels zijn examencommissies van 25 pabo’s, 9 tweedegraadslerarenopleidingen en 6 vakmasters vertegenwoordigd.
Welke commissies zijn er?
Agendacommissie, commissie doeltreffende toetsing, vaststellingscommissies pabo en tweedegraads landelijke kennistoetsen, aangevuld met werkgroepen naar actueel thema, zoals fraude, bsa, coronamaatregelen en consequenties voor studenten, inspectie.
Succesfactoren:
- Professionele netwerkorganisatie
- Ondersteuning vanuit de instellingen
- Instellingsoverstijgende samenwerking: gezamenlijke richtlijnen als houvast voor individuele examencommissies en rechtsgelijkheid voor studenten
- Gezamenlijk maatschappelijk belang: leraren kwalificeren
Voorbeelden van succes:
- inspectierapport over functioneren examencommissies: LOEx als good practice
- gezamenlijk generiek vrijstellingenbeleid
- vaststellingscommissies als borgingsinstrument landelijke kennistoetsen
- conferenties